3	Τυπολογία
8	Πολυκατοικία
9	Κατοίκηση
7	Στοιχεία Κατοίκησης - Πρόγραμμα
5	Υπαίθριος Χώρος
2	Κατοικία - Κοινωνικές Τάξεις
1	Μεταβολή - Ευελιξία
6	Σχεδιαστική Μεθοδολογία
4	Παραδείγματα Μεταβολής

ReferenceID: 22	Baudoui R.
	Ιστορική Αναδρομή, η Δυνατότητα Ευελιξίας ως Αρχιτεκτονικό Θέμα Εξέλιξη Τρόπου Ζωής και Αρχιτεκτονική της Κατοικίας
DataID: 15	Μεταβολή - Ευελιξία Ιστορική Αναδρομή
σ. 51-52	Το πρόβλημα προσαρμογής της κατοικίας στον τρόπο ζωής των κατοίκων κυριαρχεί στην ιστορία της κατοικίας από το 1930 μέχρι σήμερα. Αυτό μεταφράσθηκε σε προβληματισμό πάνω στην ευελιξία της κατοικίας. Το 1930 η προσαρμοστικότητα και η ευελιξία της κατοικίας σχετίζονται με τον προβληματισμό της "ελάχιστης κατοικίας". Μεταξύ 1940-1950 ο προβληματισμός αυτός χάνει την σημασία του μπροστά στην αναγκαιότητα γρήγορης στέγασης των αστέγων του πολέμου. Η αντιμετώπιση του προβλήματος αυτού βασίζεται σε έναν ορθολογισμό και ένα τυποποιημένο πρότυπο κατασκευαστικών στοιχείων όπου παράγονται σειρές τύπων του μοντέλου "κατοικία κύτταρο". Ο προβληματισμός πάνω στην ευελιξία της κατοικίας ξαναρχίζει στα τέλη του '60. Η έμφαση στην ποιότητα ζωής και στην αναγκαιότητα εναρμόνισης των σχέσεων του ανθρώπου προς το περιβάλλον οδηγούν σ' έναν προβληματισμό πάνω στις συνθήκες προσαρμογής της κατοικίας στους καινούργιους τρόπους ζωής που έχουν την δυνατότητα να επανεγγράψουν το άτομο "στη συνέχεια της ζωής ή στη συνέχεια του χώρου". Η ευελιξία της κατοικίας αφορά τον τομέα της κατοικίας αυτής καθ' αυτής, καθώς και τις συνθήκες μιας συλλογικής κοινωνικότητας (κατοικία - κέλυφος).
DataID: 16	Μεταβολή - Ευελιξία Η Ευελιξία της Ελάχιστης Κατοικίας
σ. 52-54	Στις εργατικές πόλεις της βιομηχανικής επανάστασης το πρόβλημα της ευελιξίας είχε προσεγγιστεί με την κατοικία τύπου "μονοκατοικία - περίπτερο με μικρό κήπο". Ο τύπος αυτός προοριζόταν για νέο ζευγάρι χωρίς παιδί και προέβλεπε δύο επιπλέον δωμάτια για την αύξηση της οικογένειας. Το μοντέλο αυτό δεν προβάλει μια ευέλικτη κατοικία αλλά δημιουργεί τις συνθήκες διεύρυνσης της οικογένειας. Με την εμφάνιση του Μοντέρνου Κινήματος η ευελιξία της κατοικίας αποκτά θεωρητικό προβληματισμό και εκφράζεται με την ανάλυση των συνθηκών προσαρμογής της παραδοσιακής κατοικίας σε καινούργιους κατασκευαστικούς κανόνες, που να λαμβάνουν υπόψη τον "βιολογικό χαρακτήρα της κατοικίας". Με ελεύθερη διάταξη (Le Corbusier, πέντε σημεία μίας νέας αρχιτεκτονικής) η αρχιτεκτονική της κατοικίας μπορεί να βασιστεί στο πραγματικό εύρος μιας οικιακής εκμετάλλευσης. "Η οικιακή εκμετάλλευση αποτελείται από μία σειρά ακριβώς καθορισμένων λειτουργιών. Η σειρά αυτών των λειτουργιών δημιουργεί ένα φαινόμενο ροής. Η συνέχεια αυτών των λειτουργιών καθορίζεται σύμφωνα με μία λογική πιο πολύ βιολογικού παρά γεωμετρικού χαρακτήρα". Το ελεύθερο σχέδιο ελαχιστοποιεί τα κατασκευαστικά στοιχεία και μεγιστοποιεί τα τυποποιημένα στοιχεία προσαρμοστικότητας: χωρίσματα, γυάλινα πανό, υδραυλικές εγκαταστάσεις κλπ. Ο Le Corbusier επανεξετάζοντας τους προβληματισμούς του στα πέντε σημεία της νέα αρχιτεκτονικής προσαρμοσμένης στην ανάδειξη της κατοικίας - κύτταρο, προτείνει να επικεντρωθεί ο προβληματισμός της μελλοντικής κατοικίας στον "οικιακό εξοπλισμό". Μια τυποποιημένη άκαμπτη κατασκευή από οπλισμένο σκυρόδεμα αποτελεί την βάση για κάποιες συνθήκες προσαρμοστικότητας της κατοικίας στους κατοίκους, σύμφωνα με κριτήρια κινητικότητας και οικιακών τεχνικών πολυλειτουργικών τυποποιημένων στοιχείων. "Τα προβλήματα του εσωτερικού εξοπλισμού θα λυθούν με τη χρήση δύο τύπων μεγάλων επίπλων, τα οποία θα περιλαμβάνουν όλα τα αντικείμενα που χρησιμοποιεί μια οικογένεια: ντουλάπα, σιφονιέρα, έπιπλα κουζίνας, βιβλιοθήκη κλπ. Αυτοί οι τύποι επίπλου θα είναι εντοιχισμένοι ή κρεμαστοί ή θα αποτελούν τα χωρίσματα μεταξύ δύο δωματίων". (από το Β' Διεθνές Συνέδριο Μοντέρνας Αρχιτεκτονικής, Φραγκφούρτη 1929, "Διεθνές Συνέδριο για Νέες Κατασκευές") Παρόμοιες θέσεις ανέπτυξαν στο συνέδριο αυτό και άλλοι ευρωπαίοι αρχιτέκτονες. Ο Ernst May ασχολήθηκε με τις συνθήκες της κατ' επιλογή αύξησης της επιφάνειας της κατοικίας μέσω της συνάθροισης διαμερισμάτων με μεσοτοιχίες που σχεδιάστηκαν γι' αυτόν το σκοπό. Ο Victor Bourgeois προβληματίστηκε πάνω στην εναλλαγή ημέρας και νύχτας όπου ένας χώρος μικτού τύπου δωματίου που μπορεί να χρησιμεύει ταυτόχρονα σαν υπνοδωμάτιο και σαν σαλόνι. Ο Walter Gropius προτείνει την κατοικία όπου συναρμολογείται βάσει ένα συνδυασμό κατασκευαστικών στοιχείων, επιτρέποντας την προοδευτική επέκταση των εσωτερικών χώρων. (βλ. Οικία Shroeder, Rietvield, 1924) Το 1927 στο τριώροφο κτίριο κατοικιών του Mies van der Rohe τα διαμπερή διαμερίσματα μικρού βάθους ο κάτοικος γίνεται κύριος υπεύθυνος του προσδιορισμού της εσωτερικής διαμόρφωσης του χώρου της κατοικίας.
DataID: 17	Μεταβολή - Ευελιξία Επαναλαμβανόμενο Μοντέλο Κατοικίας και Πειραματισμοί μιας Εξελικτικής Κατοικίας
σ. 54-56	Την περίοδο 1940-1950 το μέγεθος της οικοδομικής καταστροφής λόγω του πολέμου προσανατολίζει τον προβληματισμό της κατοικίας από την ευελιξία στην άμεση αναζήτηση μιας κατασκευαστικής αποτελεσματικότητας. Προωθείται η ανάπτυξη μιας τυποποιημένης κατοικίας - κυττάρου που μπορεί να ανταποκριθεί τεχνικά στις απαιτήσεις της εκβιομηχάνισής της. Προσδιορίζονται "παγκόσμιοι" κανόνες κατοικίας σε σχέση με την επιφάνειά τους. Για παράδειγμα στη Γαλλία το 1947 ο νόμος προέβλεπε: 47 τμ για κατοικία δύο δωματίων, 57 τμ για τρία δωμάτια, 69 τμ για τέσσερα δωμάτια, 81 τμ για πέντε και 93 τμ για έξι δωμάτια. Το 1954 η προβλεπόμενη επιφάνεια κυμαίνεται ανάμεσα σε 34 - 45 τμ για κατοικία δυο δωματίων, 45 - 57 τμ για τρία δωμάτια, 57 - 68 τμ για τέσσερα δωμάτια, 68 - 82 τμ για πέντε δωμάτια και 82 - 96 τμ για έξι δωμάτια. Προσδιορίζονται "γενικά αποδεκτοί" κανόνες κατοικίας για τον εξοπλισμό και την άνεση. Οι κανόνες περιλαμβάνουν τις εγκαταστάσεις υγιεινής (ντους, νεροχύτη, WC) και τις εγκαταστάσεις "τακτοποίησης" ('έπιπλα κουζίνας, ντουλάπια, συρτάρια, εντοιχισμένες ντουλάπες κλπ.). Στον διαγωνισμό του οικισμού Rotterdam (1951) ο παραπάνω προβληματισμός καταλήγει σε μία τυπολογία κατοικίας - κυττάρου, βασιζόμενη στους διάφορους χρόνους του ατόμου και της οικογένειας. Έτσι, το πρόβλημα της εσωτερικής ευελιξίας της κατοικίας δεν εξετάζεται και προβάλλεται η ευελιξία της οικογένειας που μετακινείται από την μία κατοικία στην άλλη. Ο Andre Sive στις αρχές του 1950, μελέτησε συναφή ελάχιστα κύτταρα κατοικίας, που μπορούν εύκολα να ομαδοποιηθούν και να δημιουργήσουν μεγαλύτερα διαμερίσματα βασισμένα στην υπόθεση της αύξησης μιας από τις δύο οικογένειες. Στη Σουηδία το 1952 οι Tage και Olsson υλοποίησαν ένα πειραματικό κτίριο στο Jarnbrott όπου 20 διαμερίσματα κατανεμημένα σε 5 επίπεδα περιλάμβανε σαν μοναδικά τεχνικά σταθερά στοιχεία το μπάνιο και την κουζίνα.
DataID: 18	Μεταβολή - Ευελιξία Κριτική στην Τυποποίηση και Σκέψεις Πάνω στην Κινητή Αρχιτεκτονική
σ. 56-58	Από τα μέσα του 1960 στην Ευρώπη απορρίπτεται το μοντέλο "μεγάλο συγκρότημα" και ταυτόχρονα καταδικάζεται η μονοτονία του αστικού περιβάλλοντος και οι συνθήκες διαβίωσης μέσα στην κατοικία. Ο Nicholas Habraken ορίζει την κατοικία ως την συνένωση ενός συνόλου ¨βασικών στοιχείων" - οικοπέδων, ορόφων και εξοπλισμού - που αποτελούν τμήμα της συλλογικής κατοικίας, με τα "αποσπούμενα στοιχεία" - χωρίσματα της κατοικίας, κουζίνες, μπάνια, ντουλάπες, στοιχεία όψης - που ανήκουν στην ατομική κατοικία. Τα τελευταία επιδέχονται βιομηχανοποίηση και μπορούν να αποτελέσουν καταναλωτικό αντικείμενο. Ο χρήστης τα επιλέγει και τα συναρμολογεί σύμφωνα με το γούστο του. Άλλες θεωρητικές εργασίες των Alexander, Le Ricolais, Konrad Wachsmann και της Yona Friedman προσδιορίζουν την κατοικία ως ένα μεταβαλλόμενο προϊόν, συνεχώς προσαρμόσιμο, είτε με τη μετακίνηση των κινητών στοιχείων, είτε με την προσθήκη μιας νέας κινητής μονάδας, που με τη σειρά της παρακμάζει σύμφωνα με τις νέες απαιτήσεις του χώρου κατοικίας. Yona Friedman: "Η κινητή αρχιτεκτονική λειτουργεί με δύο τρόπους: είτε με τη μετατροπή των μορφών και των χρήσεων κατασκευής, είτε με τη μετατροπή των επιφανειών ή χώρων που χρησιμοποιούνται, χωρίς αλλαγή του φέροντος οργανισμού των κατασκευών".